مطالب تیزهوشانی فصل 11 علوم هشتم
مطالب تیزهوشانی فصل 11 علوم هشتم
کانی چیست؟
واژهی کانی از کلمهی فارسی »کان« گرفته شده است و در زبان عربی به آن معدن گفته میشود. کانیها به مواد طبیعی جامد
ً ثابتی دارند. با وجود آنکه طبق تعریف، موجودات زنده نقشی در به
متبلور و غیرآلی اطالق میشود که ترکیب شیمیایی نسبتا
وجود آمدن کانیها ندارند ولی برخی زمینشناسان زغالسنگ را جزو کانیها محسوب میکنند. با توجه به تعریف کانی موادی
مانند آب، جیوه )چون جامد نیستند(، شیشه )چون غیرمتبلور و غیرطبیعی است( و حتی مروارید در گروه کانیها جای نمیگیرند،
در حالی که مادهای مانند یخ جزء کانیها محسوب میشود.
سنگها مجموعهای از یک یا چند کانی میباشند. بیشتر سنگها از بیش از یک نوع کانی ساخته شدهاند. با این وجود، بعضی از
ً زیادی یافت میشوند. در چنین مواردی آنها را میتوان هم کانی و هم سنگ به حساب آورد.
کانیها خود به تنهایی به مقدار نسبتا
کاربردهای کانیها
امروزه استفاده از کانیها در تمام زوایای زندگی آدمی از آشپزی تا پزشکی و صنعت کاربرد پیدا کرده است؛ به همین دلیل در
زیر با برخی از این کاربردها آشنا میشویم:
کانیهای قیمتی )جواهرات(
کانیهای قیمتی از ویژگیهای مخصوصی برخوردارند که موجب ارزشمندی آنها شده است. مهمترین این ویژگیها عبارتاند از:
کمیاببودن: از مهمترین خصوصیات کانیهای قیمتی کمیاببودن آنهاست. نمونهی بارز این مطلب قیمت زیاد الماس است.
اندازهی مناسب: بلورهای بسیار بزرگ و بسیار کوچک کانیهای قیمتی ارزشی ندارند.
سختی باال: اغلب کانیهای قیمتی درجهی سختی باالیی دارند )باالتر از 7(. در غیر این صورت به سرعت جالی خود را از دست
میدهند و این از ارزش آنها میکاهد.
زیبایی: رنگ، جال، شفافیت و درخشانبودن کانیهای قیمتی از عوامل مؤثر در زیبایی یک کانی است.
مطابق مد بودن: زمانی کانیهای به رنگ قرمز مورد توجه مردم بود ولی امروزه دیگر طرفداران چندانی ندارد و رنگهای
دیگر افزایش قیمت یافتهاند. از بین کانیهای قیمتی، الماس و زمرد تمام خواص ذکرشده را دارند.
زمرد: با رنگ سبز سیر، ارزشی بیش از یک الماس هماندازهی خود دارد. زمرد به رنگهای آبی تا سبز کمرنگ و حتی صورتی
ً به صورت تخت و چهارگوش تراش میدهند. زمرد شامل سیلیکات بریلیم، آلومینیم همراه با کمی
دیده میشود. زمرد را معموال
ناخالصی کروم است.
یاقوت: اکسید آلومینیم با رنگ قرمز و شفاف است که بعد از الماس سختترین کانی محسوب میشود. قطعات بزرگ یاقوت
بسیار کمیابند. یک قطعه یاقوت بزرگ و خوشرنگ گرانتر از الماس هموزن خود است. در واقع یاقوت نوعی کانی به نام کرندوم
Al2 3 O ( ) است که درجهی سختی آن9 است. )خوب است بدانید درجهی سختی الماس10 است.(
ُ کوارتز )د ّر کوهی(: کوارتز بی ُ رنگ و شفاف را د ّر کوهی مینامند. به علت تنوع رنگ و فراوانی، هر یک از انواع رنگی آن نام
جداگانهای دارد. برای مثال آمتیست ارغوانی یا بنفش است یا کوارتز، دودی و به رنگ قهوهای سیر تا سیاه دیده میشود.
